woensdag 28 juni 2017

Een rijke-dochters klooster in Lübeck

In Lübeck waren nog enkele oude kloostergebouwen min of meer bewaard. Beste bewaard is het Heiliger Geist-Hospital, uit het midden van de 13e eeuw. Nu een bejaardenhuis, met mooie en rijke kerk in het midden.
Het oude z\iekenhuis-klooster staat nog waar het thuis hoort: aan een grote straat in het hartje van de stad. Aan de noordkant stond het oude klooster van de Dominicanen, preekheren. Ook met een hele grote kerk, maar die was ooit al gehalveerd, net als de domkerk van Utrecht, omdat hij te groot was.  De gebouwen werden nu gebruikt voor een museum om de glorieuze geschiedenis van de Hanze als een voorganger van de Europese Unie te vieren. Curieus is een zijkapel/kerk, helemaal naar de rest van de stad gericht. Beichthaus, dus kerkje of zaaltje om te biechten, want de Dominicanen waren niet alleen kampioen in het vernietigen van ketterijen via de Inquisitie, zij zorgden kennelijk ook voor de vergeving.
Aan de zuidkant van de oude stad werd rond 1506, dus maar tien jaar voordat Luther met de Rfeormatie begon, een groot Anna-klooster opgericht speciaal de ongehuwde dochters van de rijke handelaren. Het was in 1941 ook stevig getroffen door de luchtaanvallen. In het restaurant hebben ze de pilaren van de oude kerk deels laten staan, zodat je tussen halve ruïnes een Weizenbier kunt drinken (van heel veel regen was het intussen zonnig weer geworden!).
De kunstschatten van dit en andere kloosters waren wel goed bewaard gebleven want de verzameling oude kunst was overweldigend.

Het waren vooral kloostergangen, met zijkamers die waren overgebleven van de aanvallen en nu plaats gaven aan allerlei kerkelijke kunstschatten.
Heel toepasselijk voor de rijke dochters die hier een kloosterleven leidden was de uitvoerige verbeelding van de parabel van de meisjes die wachten op de bruidegom: sommige alleen uitvoerig opgetut, maar niet wakker om de bruidegom te verwelkomen.

De 'dwaze maagden' hadden alle een zeer ingenieus kapsel, veel meer uitgewerkt dan het eenvoudiger van de wijze die een lamp klaar in de handen hadden, zoals hieronder.

We zagen ook een sterven van Jezus op het kruis, waarbij, heel eigenaardig, de 'ziel van Jezus' in de vorm van een klein figuurtje uit het hoofd wordt meegenomen. Ik heb nog getwijfeld of het hier wel over de kruisdood van Jezus gaat, want het had natuurlijk ook een andere heilige kunnen zijn, maar je ziet hier ook duidelijk een engel die bloed opvangt en dat zie je eigenlijk alleen bij de afbeelding van de dood van Jezus. De figuur was wel beschadigd en links en rechts zijn er dus lege vlakken. Ik heb de foto ook een beetje bijgesneden. Alles bijeen toch een apart afbeelding, daar in het Annaklooster. Er staat ook wel 'hij gaf de geest' dus dat kan dan zo zijn afgebeeld en werd het 'ontzielde lichaam' in een graf gelegd. Hoe je dit verder plastisch kunt indenken (alsof die geest, dat kleine poppetje er bij de opstanding/verrijzenis weer in terug wordt geplaatst?) daar kun je dus verder over fantaseren.
Als toetje voor Lübeck hier nog een van de poorten, de Westerpoort, aan de brede toegang tot de zee van hieruit. Lübeck ligt aan de Oostzee (terwijl Bremen nog een haven heeft richting de Noordzee, net als Hamburg) maar heeft niet de problemen van onze Zuiderzee stadjes: vanaf het water is er meteen een klim van minstens tien meter of meer naar de stad.
Als je dit vergelijkt met Kampen is het middenstuk echt die Noord-Duitse architectuur. En het is ook wel een slag groter. Maar was Lübeck nou echt (een) hoofdstad van de Hanze? Toch eens wat historie er op na gaan lezen!

Herinrichting van oude kastelen, kerken: Bremen en Lübeck

Bij buitenlandse reizen zijn de kerken vaak de belangrijkste gebouwen, per se. Natuurlijk musea (vaak in oude paleizen of burchten) trekken meer bezoekers. Toch zijn de kerken in veel steden nog de indrukwekkendste gebouwen. Zo in Utrecht de Domkerk. In Bremen waar wij onlangs waren viel de domkerk van buiten helemaal op. De 7 torens van Lübeck zijn ook allemaal van kerken (als de stadspoort even niet wordt meegeteld als 'toren'). Maar wat er binnen van gemaakt is nogal eens treurig! In Bremen was de Dom een donkere en trieste ervaring. Veel te groot kennelijk, want in het midden was dan een vierkant afgezet voor de kerkdienst, vlak bij een voor nu veel te grote preekstoel.


Het zijn van die domkerk in Bremen geen overzichtelijke foto's. De woorddienst, met preek, vind ergens achterin de kerk plaats etwrijl voor brood en wijn, de dienst van tafel dus, nog het oude hoofdkoor wordt gebruikt. De kerkdienst veranderd, maar zo'n kerkgebouw gaat niet snel mee.

In Lübeck is een machtige bisschop geweest met een grote domkerk. Maar er is een veel groter Marienkirche, kennelijk rivaliteit van de rijke burgers met de bisschop. De Marienkirche heeft pech gehad: in de tweede wereldoorlog heeft de Engelse luchtmacht al in 1941 de kerk zwaar beschadigd, terwijl de dom gespaard bleef. Maar de Marienkirche is weer helemaal opgebouwd, zo'n beetje als hij vroeger was. Adenauer stond prachtig op de foto van het herstel, waar heel Duitsland bij betrokken was. Maar groot, ja, vreselijk groot die kerk, als komt dat op de foto van het binnenwerk. Het was Pinksterzondag en een stevige verzameling van kinderkoren was actief bij de dienst betrokken. Wij konden dus achterin aansluiten.
De kerk is ook bijzonder omdat Johannes Sebastiaan Bach van Zuid-Duitsland naar Lübeck was komen lopen om bij Buxtehude te gaan luisteren en leren. Een wat stijve afbeelding achterin de kerk verbeeldt deze bijzondere orgelleerling in de grote kerk. De orgels zijn groot van klank en vullen de kerk goed, maar als zanger heb je het idee dat het er niet toe doet hoe je zingt, want het draagt toch niet in zo'n supergrote kerk.
Hieronder dan het overzicht van de zeven torens van Lübeck: allemaal nog van de tijd vóór de reformatie. Daarna hadden ze immers zulke grote kerken helemaal niet meer nodig! Zeker niet in een handelsstad. Alleen het koninklijke Dresden heeft in de Liebfrauenkirche nog een kolossaal gebouw gekregen (en natuurlijk de Berliner Dom, als rivaal van Rome, maar vooral voor de graven van de Hohenzollern).